Cynorthwyo disgyblion ag anghenion dysgu cymedrol, difrifol neu ddwys

URN: TDASTL39
Sectorau Busnes (Cyfresi): Cynorthwyo Addysgu a Dysgu mewn Ysgolion
Datblygwyd gan: Training and Development Agency for Schools
Cymeradwy ar: 2007

Trosolwg

Ar gyfer pwy mae'r uned hon
Mae'r uned hon ar gyfer y rhai sy'n rhoi cymorth i ddisgyblion ag oedi, amhariadau neu anhwylderau lleferydd ac iaith; anawsterau dysgu penodol, e.e. dyslecsia, dyspracsia; y rhai sydd â nodweddion sy'n gysylltiedig ag anhwylder sbectrwm awtistig; a/neu'r rhai ag anawsterau iaith a chyfathrebu o ganlyniad i amhariad ar y synhwyrau neu gorfforol parhaol gan gynnwys dallfyddardod, byddardod ac amhariad ar y golwg. Gall yr uned hon fod yn berthnasol hefyd i'r rhai sy'n gweithio gyda disgyblion sydd ag anawsterau dysgu cymedrol, difrifol neu ddwys.

Am beth mae'r uned hon?
Mae'r uned hon yn ymwneud â'r cymorth a roddir i ddisgyblion sydd ag anghenion cyfathrebu a rhyngweithio difrifol a/neu gymhleth er mwyn eu galluogi i fanteisio’n llawn ar ddysgu a datblygu perthnasoedd ag eraill. Gall anghenion cyfathrebu disgyblion ag anghenion addysgol arbennig a/neu gymhleth neu anghenion cymorth ychwanegol fod yn amrywiol ac yn gymhleth. Efallai y bydd angen help a chefnogaeth ar ddisgyblion i ddatblygu sgiliau llythrennedd; defnyddio dulliau cyfathrebu estynedig ac amgen; datblygu iaith at amrywiaeth o ddibenion; trefnu a chydlynu Saesneg llafar ac ysgrifenedig.

Mae'r uned hon yn cynnwys dwy elfen:

  1. Cynorthwyo disgyblion ag anghenion cyfathrebu a rhyngweithio i ddysgu cymaint â phosibl
  2. Cynorthwyo disgyblion ag anghenion cyfathrebu a rhyngweithio i ddatblygu perthnasoedd ag eraill.

Meini prawf perfformiad

Mae'n rhaid eich bod chi'n gallu:

Cynorthwyo disgyblion ag anghenion cyfathrebu a rhyngweithio i fanteisio’n llawn ar ddysgu
P1 cael gwybodaeth gywir a chyfredol ynghylch:
P1.1 iaith a chymhwysedd cyfathrebu cyffredinol y disgybl
P1.2 y tasgau a'r gweithgareddau dysgu a gynllunnir
P2    addasu gosodiad yr amgylchedd dysgu a'r cyfarpar a ddefnyddir i alluogi'r disgybl sydd ag anghenion cyfathrebu a rhyngweithio i fanteisio’n llawn ar gyfleoedd dysgu
P3   cynorthwyo'r disgybl i gymryd rhan amlwg mewn tasgau a gweithgareddau dysgu
P4   defnyddio'r dull cyfathrebu mwyaf priodol, gan gynnwys dulliau gweledol, clywedol a chyffyrddol neu arwyddion ychwanegol i atgyfnerthu dulliau iaith lafar
P5     cynorthwyo'r disgybl i wneud defnydd effeithiol o ddulliau cyfathrebu estynedig ac amgen fel sy'n briodol i'w anghenion
P6     rhoi cymorth i alluogi'r disgybl i gael ymdeimlad o gyflawniad ac annog annibyniaeth
P7     atgyfnerthu ymdrechion y disgybl mewn modd cadarnhaol i gymryd rhan mewn tasgau a gweithgareddau dysgu
P8     rhoi adborth i bobl berthnasol ar elfennau arwyddocaol o lefelau cymryd rhan a chynnydd y disgybl

Cynorthwyo disgyblion i gyfathrebu a rhyngweithio i ddatblygu perthnasoedd ag eraill
P9     rhoi cyfleoedd i'r disgybl sydd ag anghenion cyfathrebu a rhyngweithio i ddechrau perthnasoedd ag eraill, ymateb iddynt a’u cynnal
P10   defnyddio strategaethau priodol i annog y disgybl i gyfrannu at sgyrsiau a thrafodaethau gydag eraill
P11   annog y disgybl i ymateb yn adeiladol i gyfraniadau pobl eraill at sgyrsiau a thrafodaethau
P12   rhoi anogaeth a chymorth i alluogi disgyblion eraill i ymateb yn gadarnhaol i'r disgybl ag anghenion cyfathrebu a rhyngweithio
P13   ymateb i lefel iaith fynegiannol a pharod i dderbyn y disgybl i atgyfnerthu iaith lafar a hyrwyddo annibyniaeth
P14   rhoi adborth i bobl berthnasol ar ddatblygiad cymdeithasol a chyfathrebu y disgybl ag anghenion cyfathrebu a rhyngweithio


Gwybodaeth a Dealltwriaeth

You need to know and understand:

K1     polisi'r ysgol ar addysg gynhwysol a chyfle cyfartal a'ch rôl a'ch cyfrifoldeb mewn perthynas â hyn
K2     polisïau a gweithdrefnau'r ysgol ar gyfer cynorthwyo disgyblion ag anghenion cyfathrebu a rhyngweithio
K3     polisïau iaith ac ymddygiad yr ysgol a sut mae'r rhain yn effeithio ar eich gwaith gyda disgyblion ag anghenion cyfathrebu a rhyngweithio
K4     rolau a chyfrifoldebau eraill, o fewn yr ysgol a’r tu allan iddi, sy'n cyfrannu at gynorthwyo disgyblion ag anghenion cyfathrebu a rhyngweithio
K5   nodweddion amhariadau ac anhwylderau'r disgyblion rydych chi'n gweithio gyda nhw, a'r goblygiadau o ran datblygiad iaith a chyfathrebu, rhyngweithio cymdeithasol a dysgu
K6     y gwahaniaethau rhwng cyfathrebu arferol a'r patrymau cyfathrebu penodol neu fwy anarferol a ddangoswyd gan ddisgyblion ag oedi datblygiadol sylweddol, amhariad neu'r rhai sydd â rhyw fath o anhwylder cyfathrebu neu iaith
K7     y rhyngweithio rhwng oedi o ran caffael iaith, datblygiad gwybyddol a diffyg synhwyraidd
K8     anghenion iaith, cyfathrebu a rhyngweithio penodol y disgybl/disgyblion yr ydych yn gweithio gyda nhw
K9     unrhyw gynlluniau addysg unigol a chynlluniau cynorthwyo ymddygiad ar gyfer y disgyblion rydych chi'n gweithio gyda nhw
K10   strategaethau i wella a hyrwyddo dulliau cyfathrebu di-eiriau
K11   dulliau addysgu gweledol a chlywedol sy’n gallu gwella rhyngweithiadau cyfathrebu a chymdeithasol
K12   sut i addasu'r eirfa gyffredinol a thechnegol a ddefnyddir gan yr athro/athrawon, er mwyn diwallu anghenion disgyblion ag anghenion cyfathrebu
K13   ffactorau corfforol ac emosiynol sy'n effeithio ar allu disgybl i gyfathrebu’n llafar a ffyrdd o oresgyn neu leihau effeithiau'r rhain
K14   rôl cyfathrebu a hunanfynegiant wrth ddatblygu hunan-barch
K15  sut i ddefnyddio canmoliaeth ac adborth adeiladol i hyrwyddo cyfathrebu sy'n briodol i'r sefyllfa
K16   y dulliau cyfathrebu a ddefnyddir gan y disgyblion yr ydych yn gweithio gyda nhw, sut i ddefnyddio'r rhain, a sut i gynorthwyo a hyrwyddo gallu'r disgybl i ddefnyddio'r rhain yn effeithiol
K17   agweddau ar ddiwylliant, magwraeth ac amgylchiadau cartref a allai effeithio ar allu disgybl i gyfathrebu ag eraill, e.e. y gwahanol ddehongliadau o arwyddion ac ystumiau
K18   gweithdrefnau’r ysgol ar gyfer cofnodi a rhannu gwybodaeth


Cwmpas/ystod


Cwmpas Perfformiad


Gwybodaeth Cwmpas


Gwerthoedd


Ymddygiadau


Sgiliau


Geirfa

Dulliau cyfathrebu estynedig ac amgen
systemau a chyfarpar a ddefnyddir gan ddisgyblion ag amhariad corfforol neu ar y synhwyrau i'w galluogi i gyfathrebu ag eraill a chymryd rhan mewn gweithgareddau dysgu, er enghraifft:

  1. dulliau cyfathrebu cyflawn a'r defnydd cysylltiedig o ystod o systemau cyfathrebu arwyddion, gan gynnwys Iaith Arwyddion Saesneg a Phrydeinig
  2. Braille
  3. cyfarpar arbenigol i wella clyw, golwg neu leferydd, e.e. cyfarpar TGCh, cymhorthion clywedol a gweledol, cyfarpar clywedol a chwyddo, dyfeisiau golwg isel, syntheseiswyr lleferydd.

Gwybodaeth
gellir cael gwybodaeth am gymhwysedd iaith a chyfathrebu cyffredinol y disgybl gan:

  1. athro’r dosbarth
  2. athro arbenigol neu'r cydlynydd anghenion addysgol arbennig yn yr ysgol
  3. gofnodion/adroddiadau ysgrifenedig
  4. arbenigwyd ac asiantaethau allanol.

Eraill
y disgyblion, athrawon ac oedolion eraill y mae disgyblion yn rhyngweithio â nhw yn ystod y diwrnod ysgol, gan gynnwys eu cyfoedion, yr athro dosbarth, athrawon pwnc ac athrawon cymorth arbenigol ac oedolion eraill o'r tu mewn neu'r tu allan i'r ysgol, e.e. pennaeth/egwyddor, cynorthwywyr rhieni, therapyddion lleferydd ac iaith.



Disgyblion ag anghenion cyfathrebu a rhyngweithio
Disgyblion ag anghenion addysgol arbennig difrifol a/neu gymhleth sy'n deillio o un neu ragor o'r canlynol:

  1. oedi lleferydd ac iaith, amhariadau neu anhwylderau
  2. anawsterau dysgu penodol, e.e. dyslecsia, dyspracsia
  3. anhwylder ar y sbectrwm awtistig
  4. amhariad corfforol parhaol neu ar y synhwyrau gan gynnwys dallfyddardod, byddardod ac amhariad ar y golwg
  5. anawsterau dysgu cymedrol, difrifol neu ddwys sy'n effeithio ar eu gallu i gyfathrebu a rhyngweithio ag eraill.

Pobl berthnasol
pobl sydd â’r angen a’r hawl i gael gwybodaeth am sut mae disgyblion yn cymryd rhan a’u cynnydd. Bydd hyn yn cynnwys yr athro sy'n gyfrifol am y disgyblion, ond gall hefyd gynnwys pobl eraill fel arweinwyr ysgolion, staff cymorth eraill mewn ystafelloedd dosbarth sy'n gweithio gyda'r disgyblion, cydlynydd anghenion addysgol arbennig, neu weithwyr proffesiynol eraill, e.e. therapydd lleferydd ac iaith, seicolegydd addysgol. Rhaid cadw at bolisi cyfrinachedd yr ysgol bob amser wrth rannu gwybodaeth.


Dolenni I NOS Eraill

Mae'r uned hon yn un o bedair uned arbenigol i'r rhai sy'n gweithio gyda disgyblion ag anghenion addysgol arbennig cymedrol, difrifol a/neu gymhleth neu anghenion cymorth ychwanegol mewn ysgol arbennig neu leoliad prif ffrwd.

Yr unedau arbenigol eraill yw:
TDASTL40 Cynorthwyo disgyblion ag anghenion gwybyddol a dysgu
TDASTL41 Cynorthwyo disgyblion ag anghenion ymddygiad, emosiynol a datblygiad cymdeithasol
TDASTL42 Cynorthwyo disgyblion ag anghenion synhwyraidd a/neu gorfforol

Mae'r uned hon yn cysylltu hefyd  â:
TDASTL12 Cynorthwyo plentyn ag anableddau neu anghenion addysgol arbennig
TDASTL38 Cynorthwyo plant ag anableddau neu anghenion addysgol arbenniga’u teuluoedd


Cysylltiadau Allanol


Fersiwn rhif

1

Dyddiad Adolygu Dangosol

2009

Dilysrwydd

Ar hyn o bryd

Statws

Gwreiddiol

Sefydliad Cychwynnol

Training and Development Agency for Schools

URN gwreiddiol

STL39

Galwedigaethau Perthnasol

Addysg a hyfforddiant, Gwasanaethau Cyhoeddus, Cymorth dysgu uniongyrchol, Datblygiad a Lles Plant, Gofal Plant a Gwasanaethau Personol Cysylltiedig, Gwasanaeth Cyhoeddus a Gweithwyr Proffesiynol Cyswllt Eraill

Cod SOC

6112

Geiriau Allweddol

mathemateg, cynllunio, paratoi, adnoddau, deilliannau, rhif, siâp, dulliau mesur, trin data, datrys problemau, symbolau, diagramau, gweithgareddau