Cynllunio a goruchwylio arolygon maes

Mae'r safon hon yn cynnwys cynllunio a goruchwylio arolygon maes. Gallai hefyd fod yn berthnasol i gael a goruchwylio gwyliadwriaeth a monitro a gallai fod yn rhan o asesiad ehangach.

Gall arolygon maes fod o'r pynciau canlynol: nodweddion tirwedd a morol; fflora a ffawna, yn cynnwys asesu poblogaeth rhywogaethau; math a chyflwr cynefin ac effaith bodau dynol ar yr amgylchedd. Bydd y rhan fwyaf o arolygon yn cynnwys ffynonellau data sylfaenol ac eilaidd.

Mae'r safon yn cynnwys cadarnhau diben, cwmpas ac amcanion yr arolwg maes, gan bennu methodolegau arolygu a systemau ar gyfer casglu data, dyrannu gwaith i arolygwyr a goruchwylio casglu, holi a dadansoddi data.

Mae'n rhaid i chi gael caniatâd, cydsyniadau a thrwyddedau cyn cynnal arolygon maes.

Mae'n rhaid i chi wneud eich gwaith mewn ffordd sydd yn ystyried ei effaith ar yr amgylchedd.

Mae'r safon hon yn addas ar gyfer y rheiny sydd â chyfrifoldeb cyffredinol dros gynllunio a goruchwylio arolygon maes.

1. cadarnhau diben, cwmpas ac amcanion yr arolwg, gwyliadwriaeth neu fonitro a'r graddfeydd amser ar gyfer cwblhau
2. cadarnhau maes astudiaeth y safle i gael ei harolygu
3. nodi unrhyw gyfyngiadau neu ddynodiadau perthnasol sydd ar waith ar y safle
4. cadarnhau bod y caniatâd, cydsyniadau neu drwyddedau penodol angenrheidiol ar waith ar gyfer mynediad i'r safle a'r gwaith casglu data maes ar gyfer rhywogaethau
5. nodi ffynonellau gwybodaeth posibl a data presennol sy'n berthnasol i'r arolwg maes i gael ei gynnal
6. cyfathrebu gyda phartïon â diddordeb yn ymwneud â'r arolwg maes lle bo angen
7. nodi methodolegau arolygu sydd yn galluogi cael y data gofynnol gan niweidio neu amharu cyn lleied â phosibl ar y safle
8. dewis technegau arolygu sydd yn gyfreithiol ac yn ddiogel yn unol ag amcanion yr arolwg
9. cynllunio a nodi'r gofynion o ran adnoddau yn cynnwys arolygwyr, cyfarpar a deunyddiau
10. cadarnhau bod asesiad risg yn cael ei gynnal a bod gweithdrefnau yn eu lle i ddiogelu iechyd a diogelwch y rheiny sydd yn cynnal yr arolwg a defnyddwyr eraill y safle
11. cadarnhau bod mesurau yn eu lle i ddiogelu bioddiogelwch y safle

12. cadarnhau bod mesurau wedi'u sefydlu i sicrhau nad yw'r gwaith arolygu yn cael effaith niweidiol ar gyflwr y safle a bod y safle'n cael ei adfer i'r cyflwr gofynnol, sydd yn cyd-fynd â'r ardal gyfagos

13. nodi fformatiau a systemau ar gyfer cipio a storio data sydd yn cydymffurfio â safonau data perthnasol

14. cynllunio y dulliau dadansoddi data sydd yn caniatáu dod i gasgliadau dilys a dibynadwy
15. nodi'r fformat ar gyfer cyflwyno canlyniadau a chanfyddiadau
16. datblygu cynllun a manylebau ar gyfer yr arolwg sydd yn cynnwys yr holl wybodaeth berthnasol i alluogi'r arolwg i gael ei gynnal, gan ystyried yr adnoddau sydd ar gael ac unrhyw gyfyngiadau amser
17. dyrannu gwaith i'r arolygwyr a darparu'r holl fanylion sydd yn angenrheidiol i'w galluogi i gwblhau eu gwaith

18. goruchwylio'r gwaith o gasglu a dadansoddi data i sicrhau ei fod yn cael ei wneud yn gywir

19. gweithredu os oes gwyro oddi wrth y cynllun

20. cadarnhau bod y gwaith yn cael ei wneud yn unol â'r ddeddfwriaeth genedlaethol berthnasol, rheoliadau lleol, canllawiau, codau ymarfer a pholisïau eich sefydliad

1. diben, cwmpas ac amcanion yr arolwg, gwyliadwriaeth neu'r monitro a'r cyfyngiadau amser
2. y defnydd o ffynonellau data eilaidd wrth gynllunio'r arolwg maes a'r methodolegau
3. pwysigrwydd casglu data sylfaenol i hygrededd yr arolwg
4. y ffactorau i'w hystyried wrth gynllunio arolygon maes
5. goblygiadau unrhyw gyfyngiadau neu ddynodiadau perthnasol i'r safle sydd ar waith
6. yr amgylchiadau lle mae angen caniatâd, cydsyniad neu drwyddedau penodol ar gyfer cael mynediad i'r safle neu ar gyfer gwaith casglu data maes rhywogaethau a sut gellir cael y rhain
7. pwysigrwydd cyfathrebu gyda phartïon â diddordeb a'r dulliau ar gyfer cyflawni hyn
8. yr ystod o dechnegau arolygu sydd ar gael, eu manteision a'u hanfanteision ac egwyddorion eu defnydd
9. y mathau o gyfarpar arolygu maes sydd ar gael, yn cynnwys adegau pan gellir defnyddio technoleg
10. pwysigrwydd sicrhau bod gan yr arolygwyr y lefelau cymhwysedd gofynnol i gynnal yr arolwg
11. eich cyfrifoldebau ar gyfer diogelwch safle yn unol â'r ddeddfwriaeth amgylcheddol ac iechyd a diogelwch perthnasol, gofynion asesu risg, codau ymarfer a pholisïau eich sefydliad
12. pwysigrwydd bioddiogelwch a'r mesurau bioddiogelwch gofynnol ar gyfer y safle
13. yr effaith bosibl y gallai gweithgareddau arolygu ei gael ar y safle a sut i leihau hyn
14. sut i gynyddu'r defnydd o adnoddau wrth gynllunio a goruchwylio arolygon maes o ystyried cymhlethrwydd y dasg mewn llaw, yr adnoddau sydd ar gael, yr adeg o'r flwyddyn ac unrhyw ffactorau perthnasol eraill
15. sut i ddewis fformatiau a systemau perthnasol ar gyfer cipio gwybodaeth
16. sut i sicrhau bod data yn ddilys ac yn ddibynadwy a ffynonellau posibl gwallau a bias
17. sut i greu cynllun a manylebau sydd yn cynnwys yr holl wybodaeth berthnasol i alluogi'r arolwg i gael ei gynnal
18. y dulliau effeithiol o baratoi a briffio'r rheiny fydd yn gysylltiedig â chasglu a dadansoddi data

19. pwysigrwydd goruchwylio'r arolwg er mwyn rheoli ansawdd i gadarnhau safon uchel a chysondeb/safoni rhwng arolygwyr

20. y camau posibl i'w cymryd os oes problemau wrth gasglu data

21. y dulliau o gyflwyno'r canlyniadau a'r canfyddiadau sydd yn bodloni â'r gofynion y gynulleidfa a'u defnydd o'r wybodaeth

22. y ddeddfwriaeth genedlaethol berthnasol, rheoliadau lleol, canllawiau, codau ymarfer a pholisïau eich sefydliad

Gallai y dulliau casglu data gynnwys rhai: ysgrifenedig, llafar, clywedol, electronig, gweledol.

Gallai y dulliau dadansoddi data gynnwys: cyfrifiadau mathemategol, defnydd o fetrigau bioamrywiaeth, defnydd o fodelu, defnydd o feddalwedd gymhwyso

Enghreifftiau o arolygon maes:

Mae'r term "arolwg" yn agored i ddehongliad eang oherwydd ystod eang arolygon, yn cynnwys rhai ffisegol, biolegol a diwylliannol, sy'n cael eu gwneud mewn cyd-destunau gwahanol, gan ddefnyddio ystod o dechnegau. Mae'r rhestr ganlynol yn rhoi canllaw i themâu arolygon ac isafswm y cymhlethdod fyddai'n briodol:

• arolygon bioamrywiaeth: presenoldeb neu helaethrwydd neu ddosbarthiad rhywogaeth benodol o blanhigyn neu anifail. Asesu poblogaeth rhywogaeth. Gweithio gyda mynegeion amrywiaeth.
• arolygon yn defnyddio systemau dosbarthu safonol a ddefnyddir mewn cadwraeth: er enghraifft, arolwg cynefin Cyfnod 1 Cyngor Cadwraeth Natur sy'n defnyddio adnabod grwpiau o rywogaethau planhigion i alluogi dosbarthu cynefin daearol, fel mapio a chyfrif rhywogaethau dynodol ar gyfer coetir hynafol.
• arolygon pobl: er enghraifft, cyfrif nifer yr ymwelwyr sy'n defnyddio hawl tramwy neu lwybrau mynediad wedi'u hyrwyddo, traeth; cynnal cyfweliadau ymwelwyr neu werthuso cefnogaeth leol tuag at brosiect.
• arolygon o effaith ffermio/pysgota/gweithgareddau twristiaeth: fel mynegai pori ar rostir, niwed a achosir i dwyni arfordirol gan ymwelwyr, effeithiolrwydd "maglau beiciau modur" ar lwybr marchogaeth neu ddinistrio gwelyau morwellt wrth angori cychod.
• arolygon cynefin: sef amgylchedd ffisegol unrhyw gymuned, yn cynnwys ffactorau fel llystyfiant, daeareg, geomorffoleg, priddoedd, gwaddodion, topograffeg, tymheredd, gwynt, glaw, llif glaw, ansawdd dŵr, llanw a thonnau.
• arolygon halogi'r amgylchedd naturiol o ganlyniad i lygredd: gallai archwiliadau edrych ar raddau a dwysedd y newid cemegol i'r cynefin a'r effeithiau biolegol cysylltiedig.
• arolygon o statws yr ymdrech gadwriaethol: gallai enghreifftiau gynnwys mapio rhwydweithiau mynediad, cyflwr rhwydwaith llwybr troed a strwythurau ategol (arwyddion, rheiliau llaw, pwyntiau mynediad), nodweddion archeolegol neu lefel yr erydiad i lannau afonydd, twyni tywod a blaen traethau.
• arolygon o effeithiau newid hinsawdd: gallai gynnwys effeithiau ar fioamrywiaeth, amaethyddiaeth, y tywydd, lefelau dŵr, cynnydd tuag at dargedau newid hinsawdd.

Partïon â diddordeb:

• y rheiny sydd yn uniongyrchol gysylltiedig
• y rheiny sydd wedi'u heffeithio gan, neu â diddordeb yn, y safle

Mae canllawiau cenedlaethol a'r diwydiant ar gyfer arolygon yn cynnwys:
**Arolwg Cynefin Cyfnod Un Dosbarthiad Llystyfiant Cenedlaethol (NVC); arolygon Adar Bridio ac Adar Gwlypdir Ymddiriedolaeth Adareg Prydain; Canllawiau Arolygu Ystlumod; Cynllun Monitro Pili Palod y DU; Coridor Afonydd Asiantaeth yr Amgylchedd neu arolygon rhynglanw y Cyd-bwyllgor Cadwraeth Natur.

Adnoddau:

• arolygwyr
• cyfarpar
• deunyddiau

Ffynonellau data:

• sylfaenol
• eilaidd

Gallai arolygon gynnwys: **

• gweithgaredd untro i gasglu data at ddiben wedi'i ragnodi e.e. arolwg llinell sylfaen
• gwyliadwriaeth: ailadrodd arolwg gan ddatblygu darlun sydd yn gallu canfod newid ond nad yw'n ysgogi gweithredu
• monitro: ailadrodd arsylwadau gan ddatblygu darlun sydd yn gallu canfod newid ac ysgogi gweithredu

Gallai technegau gynnwys:

• mapio/lluniau o'r awyr
• defnydd o gamerâu, dronau, GPS, olrhain radar, telemetreg clywedol a thechnoleg arall
• cyfrif ac amcangyfrif
• defnydd o wyddor dinasyddion
• samplau
• tagio
• maglu

Mathau o ddata:

• ansoddol

• meintiol