Gwneud gwaith i greu, adfer neu reoli cynefinoedd
Trosolwg
Mae’r safon hon yn ymwneud â’r holl weithgareddau y gall fod eu hangen i greu, adfer neu reoli cynefinoedd. Bydd y gwaith sy’n ofynnol yn amrywio yn ôl natur y cynefin a’r canlyniad a ddymunir ar gyfer y gwaith, a rhaid iddo ystyried y defnydd o’r safle.
Mae disgwyl i chi gyflawni’r gweithgareddau hyn gan ddilyn y wybodaeth a ddarperir yng nghynllun rheoli’r safle a chynlluniau eraill e.e. Cynlluniau Gweithredu Bioamrywiaeth. Mae’n hanfodol eich bod yn deall nodweddion y cynefin rydych chi’n gweithio ynddo a’r effeithiau y bydd eich gwaith yn eu cael arno. Mae sgiliau adnabod rhywogaethau (sy’n cael sylw mewn safon ar wahân) yn bwysig hefyd, fel y mae sgiliau rheoli cynefin ymarferol.
Wrth weithio gyda chyfarpar a pheiriannau neu gemegion, mae’n rhaid eich bod wedi’ch hyfforddi’n briodol a rhaid bod gennych ardystiad cyfredol, lle bo angen, yn unol â’r ddeddfwriaeth berthnasol.
Mae'n rhaid i chi wneud eich gwaith yn unol â chaniatâd a thrwyddedau perthnasol ac ar yr adeg gywir o'r flwyddyn. Gall caniatâd a thrwyddedau ymwneud â gwaith ar safleoedd dynodedig (Safleoedd o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig, gwarchodfeydd natur, ardaloedd cadwraeth, ac ati), mathau penodol o waith (cwympo coed ac ati) neu bresenoldeb rhywogaethau gwarchodedig ar y safle hwnnw.
Mae’n rhaid i chi wneud eich gwaith mewn ffordd sy’n ystyried ei effaith ar yr amgylchedd.
Mae’n rhaid i’ch gwaith gydymffurfio â’r holl ddeddfwriaeth, codau ymarfer, safonau’r diwydiant a chanllawiau perthnasol.
Meini prawf perfformiad
Mae'n rhaid eich bod chi'n gallu:
- cael y wybodaeth berthnasol i gyflawni’r gweithgareddau gwaith yn unol â gweithdrefnau sefydliadol
- cynnal eich iechyd a’ch diogelwch eich hun ac iechyd a diogelwch pobl eraill bob amser, yn unol â’r ddeddfwriaeth a chodau ymarfer perthnasol
- asesu’r risgiau sy’n gysylltiedig â’r safle a’r gwaith sydd i’w gyflawni cyn dechrau gweithio a thrwy gydol y gweithgaredd, gan wirio a chadarnhau canfyddiadau unrhyw asesiadau risg presennol
- dewis y dulliau gweithio mwyaf diogel, gan ddefnyddio dulliau mecanyddol lle bo hynny’n fwy diogel, yn unol â’r risgiau a aseswyd a gweithdrefnau sefydliadol, a chynllunio gwaith yn unol â hynny
- defnyddio’r peiriannau perthnasol ar gyfer y gwaith a chymryd y camau angenrheidiol i gyfyngu ar effaith amgylcheddol peiriannau ar y safle
- cadarnhau bod gennych unrhyw ganiatâd, cydsyniad neu drwyddedau gofynnol y mae eu hangen i gael mynediad i’r safle a gwneud y gwaith
- cadarnhau bod hyfforddiant ac ardystiad perthnasol yn eu lle i ymgymryd â’r gwaith sydd i’w wneud a chydnabod cyfyngiadau eich cymhwysedd eich hun
- defnyddio dulliau priodol i gyfathrebu’n effeithiol â gweithwyr eraill ac unrhyw un arall sy’n ymwneud â’r gwaith, neu y mae’r gwaith yn effeithio arnynt, yn unol â chanllawiau’r diwydiant a gweithdrefnau sefydliadol
- cael y deunyddiau sy’n ofynnol ar gyfer y gwaith, yn unol â gweithdrefnau sefydliadol
- cadarnhau bod y cyfarpar diogelu personol (PPE) priodol ar gyfer y gwaith i’w gyflawni yn cael ei wisgo drwy’r amser
- dewis, paratoi, defnyddio, cynnal a chadw a storio’r offer a’r cyfarpar sy’n ofynnol yn ddiogel, yn unol â’r gofynion cyfreithiol perthnasol a chyfarwyddiadau’r gwneuthurwr
- cadarnhau bod yr holl gyfarpar wedi cael ei wirio, ei brofi, lle bo angen, a’i fod yn addas at ei ddiben, yn unol â’r gofynion cyfreithiol perthnasol a chyfarwyddiadau’r gwneuthurwr
- cynnal diogelwch a diogeledd offer, cyfarpar a deunyddiau ar y safle
- cynnal asesiad o’r safle a pharatoi’r safle ar gyfer y gwaith cynefin gofynnol
- cynnal hylendid a bioddiogelwch ar draws eich holl waith yn unol â gofynion cyfreithiol a sefydliadol
- defnyddio’r technegau cywir i greu, adfer neu reoli cynefinoedd yn unol â chyfarwyddiadau a manylebau
- gwneud eich gwaith yn unol â deddfwriaeth amgylcheddol berthnasol, rheoliadau lleol a phenodol i’r wlad, codau ymarfer a pholisïau eich sefydliad
- gwirio bod y gwaith a gwblhawyd yn bodloni cyfarwyddiadau a manylebau, gan gynnwys cynlluniau rheoli cynefinoedd
- gwaredu pob deunydd gwastraff a deunydd dros ben a delio â nhw yn unol â’r gofynion cyfreithiol perthnasol a gweithdrefnau sefydliadol
- lleihau difrod i’r safle a’r ardal gyfagos, neu darfu arnynt, wrth wneud y gwaith hwn a chadarnhau bod y safle’n cael ei adael mewn cyflwr diogel a thaclus, sy’n gyson â’r ardal gyfagos
- rhoi agweddau arfer gorau at gynaliadwyedd ar waith, sy’n briodol i’r gwaith sy’n cael ei gyflawni
- delio’n effeithiol â phroblemau sy’n codi o fewn cwmpas a chyfyngiadau eich cyfrifoldeb eich hun a rhoi gwybod am broblemau na ellir eu datrys, yn unol â gweithdrefnau sefydliadol
- cwblhau a storio’r holl ddogfennaeth berthnasol yn unol â gofynion cyfreithiol a gweithdrefnau sefydliadol
Gwybodaeth a Dealltwriaeth
You need to know and understand:
- sut i nodi a chael at wybodaeth sy’n berthnasol i’r gwaith gofynnol
- goblygiadau unrhyw gyfyngiadau ar y safle a dynodiadau safle sydd ar waith, ac unrhyw ganiatâd, cydsyniad a thrwyddedau sy’n ofynnol i wneud y gwaith
- sut i nodi peryglon ac asesu’r risgiau sy’n gysylltiedig â’r safle a’r gwaith sydd i’w wneud, a phwysigrwydd asesiad risg penodol i’r safle a mesurau rheoli sy’n briodol i’ch maes gwaith
- y gweithdrefnau iechyd a diogelwch a’r Systemau Gweithio Diogel perthnasol
- y ddeddfwriaeth a’r codau ymarfer, safonau a chanllawiau’r diwydiant, polisïau, gweithdrefnau a phrotocolau sefydliadol, moeseg busnes a moeseg proffesiynol presennol sy’n berthnasol i’ch maes gwaith ac y mae’n rhaid i chi gadw atynt
- eich cyfrifoldeb chi a chyfrifoldeb y sefydliad am amddiffyn yr amgylchedd a gweithio’n gynaliadwy
- sut gall deddfwriaeth neu gyfyngiadau eraill effeithio ar eich gwaith
- gofynion cyfreithiol, y diwydiant a sefydliadol am hyfforddiant ac ardystiad i wneud y gweithgareddau gwaith gofynnol a phwysigrwydd cydnabod eich cyfyngiadau a pheidio ag ymgymryd â gwaith sydd y tu hwnt i lefel eich cymhwysedd
- pam mae’n bwysig cyfathrebu’n effeithiol â chydweithwyr ac unrhyw un arall sy’n cymryd rhan yn y gwaith, neu y mae’r gwaith yn effeithio arnynt, a’r dulliau cyfathrebu ddylai gael eu defnyddio
- sut i gael y deunyddiau sy’n ofynnol ar gyfer y gwaith a sut i sicrhau bod deunyddiau ar gael, lle bo angen, a phan fo angen
- yr offer, y cyfarpar a’r cyfarpar diogelu personol (PPE) sy’n ofynnol ar gyfer y gwaith a sut i baratoi, defnyddio, gwneud gwaith cynnal a chadw’r gweithredwr a storio’r rhain yn ddiogel, yn unol â’r gofynion cyfreithiol perthnasol, cyfarwyddiadau’r gwneuthurwr a gweithdrefnau sefydliadol
- y gofynion cyfreithiol ar gyfer gwirio a phrofi cyfarpar a pham mae’n bwysig cynnal pob cyfarpar i safon uchel
- technoleg a ddefnyddir yn eich maes gwaith a sut i’w defnyddio
- pwysigrwydd gwneud asesiad amgylcheddol o’r safle cyn dechrau gweithio a sut gall y canfyddiadau effeithio ar y gwaith cynefin
- pwysigrwydd mesurau hylendid a bioddiogelwch a sut i gymhwyso’r rhain
- y math o gynefin a nodweddion y cynefin sy’n cael ei gynnal a’i wella
- sut i nodi’r rhywogaethau fflora a ffawna allweddol sydd i’w cael yn y cynefin lle mae’r gwaith yn mynd rhagddo, gan gynnwys unrhyw rywogaethau goresgynnol neu warchodedig, sut i nodi’r rhain a sut mae hyn yn effeithio ar waith creu, adfer neu reoli cynefin
- diben, cwmpas ac amcanion y gwaith creu, adfer neu reoli cynefin ar ansawdd y cynefin a’r dirwedd a phwysigrwydd cynlluniau rheoli cynefin
- yr effaith gaiff amodau amgylcheddol ar dwf llystyfiant, ansawdd y cynefin a gwerth y dirwedd, a’r amser gorau i wneud y gwaith er mwyn gwneud y mwyaf o’r buddion i’r cynefin a lleihau difrod amgylcheddol
- yr effaith y mae’r defnydd o dir, fel ffermio, gwaith ciper, hamdden a thwristiaeth, yn ei chael ar waith creu, adfer neu reoli cynefin
- gwerth amgylcheddol y safle, yr effaith bosibl y gallai eich gweithgareddau ei chael a’r ffyrdd o allu lleihau’r effeithiau hyn
- achosion posibl difrod i’r cynefin a ffyrdd o allu ei amddiffyn
- technegau creu, adfer a rheoli cynefinoedd, gan gynnwys dulliau traddodiadol, sut i gymhwyso’r technegau hyn a ffyrdd o annog adfywio naturiol
- lle y gall cemegion gael eu defnyddio a deddfwriaeth sy’n berthnasol i’r defnydd ohonynt
- sut mae eich gwaith yn cyd-fynd â chynlluniau lleol fel Cynlluniau Gweithredu Bioamrywiaeth
- y dulliau cywir o ddelio â deunydd gwastraff a deunydd dros ben yn unol â gofynion cyfreithiol a gweithdrefnau sefydliadol
- pwysigrwydd gwirio bod y gwaith sydd wedi’i gwblhau yn bodloni gofynion, yn unol â chyfarwyddiadau a manylebau a ddarparwyd
- y problemau a all godi wrth wneud gwaith cynefin, y camau i’w cymryd a’r gweithdrefnau sefydliadol ar gyfer rhoi gwybod am broblemau na ellir eu datrys
- cwmpas a chyfyngiadau eich cymhwysedd, eich cyfrifoldebau a’ch atebolrwydd
- y gofynion cyfreithiol a sefydliadol ar gyfer cwblhau a storio dogfennaeth
Cwmpas/ystod
Cwmpas Perfformiad
Gwybodaeth Cwmpas
Gwerthoedd
Ymddygiadau
Sgiliau
Geirfa
Gallai gwerth amgylcheddol fod yn:
· ecolegol
· bioamrywiaeth
· esthetig
· hanesyddol
· hamdden
· economaidd
· diwylliannol
· carbon
Gall cynefinoedd fod yn gynefinoedd daearol, dŵr croyw, arfordirol neu forol, gan gynnwys:
- arfordirol
- moryd
- tir ffermio
- dŵr croyw
- glaswelltir
- rhostir a gweundir
- gwrychoedd
- morol
- mawndiroedd
- creigiog
- trefol
- gwlypdiroedd
- coetiroedd
Gallai gwaith creu, adfer neu reoli cynefin gynnwys:
· agor canopi coetir neu prysgoedio i annog fflora coetiroedd ac adfywio coed
· cynlluniau dal carbon/nitrogen
· adfer mawndiroedd
· plannu coed
· rheolaeth i annog datblygiad planhigion bwyd i bryfed penodol
· gwella niferoedd rhywogaethau brodorol a’u hamrywiaeth trwy eu hailgyflwyno
· dad-ddofi tir
· rheoli rhywogaethau anifeiliaid a phlanhigion goresgynnol, estron
· adfer afonydd
· rheoli/gwella/amddiffyn glannau afon
· creu/rheoli pylloedd
· rheoli llifogydd yn naturiol
· adfer gorlifdiroedd/gwlypdiroedd
· rheoli erydiad
· draenio
· gweithio i reoli effeithiau ymwelwyr
· rheoli prysg mewn gwelyau cyrs, glaswelltiroedd, rhostiroedd neu weundiroedd
· gwella safleoedd a chreu cynefinoedd mewn safleoedd trefol neu ôl-ddiwydiannol
· rheoli cynefinoedd morol trwy wella cymunedau corsydd, gwlypdiroedd, morwellt neu dorlannol trwy aildyfu planhigion ac ailgyfuchlinio tirweddau yn naturiol
· gwella gwelyau pysgod cregyn trwy hadu pysgod cregyn ifanc, creu llochesi silio aeddfed, cyflwyno swbstradau priodol ac ati
· gweithio gydag awdurdodau arfordirol a morol i ddatblygu gweithgareddau hamdden, amddiffyn y draethlin a charthu cydnaws yn ecolegol
· sefydlu creigresi artiffisial
· defnyddio anifeiliaid pori i drin llystyfiant
· rheoli glaswelltiroedd
· rheoli anifeiliaid gwyllt
· technegau rheoli addasol
Gallai cyfarwyddiadau a manylebau gynnwys:
· lluniadau/cynlluniau
· mapiau safle/asesiad delweddau o’r awyr
· amserlenni
· datganiadau dull
· Gweithdrefnau Gweithredu Safonol (SOPs)
· cyfarwyddiadau’r gwneuthurwr
· gofynion cyfreithiol
· canllawiau arfer da
· gofynion y cwsmer
· safon y canlyniad sy’n ofynnol
· cyfarwyddiadau ar lafar neu yn ysgrifenedig
Gallai amcanion gynnwys:
· creu neu gynnal amodau addas ar gyfer rhywogaeth benodol
· lliniaru effeithiau’r newid yn yr hinsawdd ar gynefinoedd
· gwella neu ddarparu cynefinoedd newydd i alluogi cysylltedd
· creu neu gynnal cymysgedd a ddymunir o gynefinoedd ar gyfer bioamrywiaeth, mynediad a hamdden
· diogelu nodweddion ffisegol neu archaeolegol dymunol
· lleihau pwysau gweithgarwch dynol ar gynefinoedd
· hyrwyddo diogelwch safleoedd
· adfer storfeydd carbon daearol (adfer mawndiroedd)
Mae gweithdrefnau sefydliadol yn cyfeirio at weithdrefnau sydd wedi’u gosod gan y sefydliad sy’n eich cyflogi neu’r sefydliad rydych chi’n gwneud y gwaith ar ei ran (y cleient neu’r cwsmer)
Amddiffyn rhag:
· tyfiant cystadleuol digroeso
· amodau amgylcheddol cyfredol
· pobl
· anifeiliaid
· erydu a cholli carbon
System Weithio Ddiogel (SSoW) – dyma ddull gweithio sy’n rhoi mesurau rheoli ar waith sy’n deillio o asesiad risg, er mwyn rheoli peryglon a nodwyd, a rhennir y mesurau hyn yn bedair elfen: person diogel; cyfarpar diogel; lle diogel; ac arfer diogel.
Gallai amodau safle ac amgylcheddol gynnwys:
· yr hinsawdd
· amser y flwyddyn
· amodau’r tywydd
· math o bridd a’i gyflwr
· lefelau dŵr
· cyflwr y dŵr
· draenio
· llethrau a lefelau
· defnydd blaenorol o’r safle
· strwythurau a systemau presennol (e.e. ffensys, gwrychoedd, waliau, llwybrau, adeiladau, pontydd, draeniau)
· mynediad
· dyfnder mawn
· hydroleg
Gallai cyfyngiadau neu ddynodiadau safle gynnwys:
· Parc Cenedlaethol
· Safle o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig (SoDdGA)
· Ardal Cadwraeth Arbennig (ACA)
· Ardal Gwarchodaeth Arbennig (AGA),
· Ardal o Harddwch Naturiol Eithriadol (AHNE)
· Gwarchodfa Natur Genedlaethol
· Parth Cadwraeth Morol
· Safle Treftadaeth Byd (WHS)
· Safle archaeolegol
· Parthau Perygl Nitradau (NVZ)
· Parthau Diogelu Dŵr Yfed
· Heneb gofrestredig
· Adeilad rhestredig
· Parciau a Gerddi Rhestredig
· Maes Brwydr Cofrestredig
· Safleoedd a nodir ar y Cofnod Amgylchedd Hanesyddol
· Hawliau tramwy cyhoeddus a thir mynediad
Ardal hyfforddiant milwrol
Dolenni I NOS Eraill
LANEnC33 Defnyddio sgiliau adnabod rhywogaethau